"အမ္မလီ"မွသည္"ပိုးမီ"ဆီသို႔..

                                         အမ္မလီ အား ဘုရင့္ျမင္းမွတိုက္မိစဥ္

ဆႏၵမဲေပးပိုင္ခြင့္ဟာ ဒီမိုကေရစီရဲ့အနွစ္သာရတစ္ခု ျဖစ္ေပမယ့္အမ်ိဳးသမီးေတြ
ဆႏၵမဲေပးခြင့္ကေတာ့ ဒီမိုကေရစီအရင့္ အမာနိုင္ငံၾကီးေတြမွာေတာင္
လြယ္လြယ္နဲ႔ရခဲ့ၾကတာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။
အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ နိုင္ငံရဲ့ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ သူတို႔ရဲ့ပိုင္ခြင့္
ျဖစ္တဲ့ ဆႏၵမဲေပးခြင့္ကို ေတာ္ေတာ္ခက္ခက္ခဲခဲပဲတိုက္ယူခဲ့ၾကရတာေတြ
ရိွခဲ့ပါတယ္။။

ကမာၻေပၚမွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုစတင္က်င့္သံုးခဲ့တဲ့ ဂရိနိုင္ငံမွာေတာင္
၁၉၄၄ မွအမ်ိဳးသမီးေတြအျပည့္အ၀မဲေပးခြင့္ရခဲ့တယ္လို႔ေတြ႔ရပါတယ္။

ဒိန္းမတ္မွာအမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္

ကြ်န္ေတာ္လက္ရိွေနထိုင္ရာ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံဟာ ဆိုရင္လည္း ဒီမိုကေရစီ
စနစ္ကို ၁၈၄၉ ကတည္းကစတင္က်င့္သံုးခဲ့တာပါ။
သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္ၾကီးတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ သတၱမေျမာက္ ဖရက္ဒရစ္ဘုရင္
(Frederik Carl Christian 1808 –1863)ကေန ျပည္သူေတြေတာင္းဆိုမႈ
ေၾကာင့္ သူကိုယ္တိုင္လက္မွတ္ထိုးအာဏာစြန္႔ေပးခဲ့ပါတယ္။
ဘုရင္ၾကီးရဲ့စစ္တပ္ဟာလည္း တိုင္းျပည္ကာကြယ္ေရးသက္သက္ကိုသာ
ေဆာင္ရြက္ျပီး  ျပည္သူေတြအေပၚအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာေတြကို၀င္ေရာက္
စြက္ဖက္ျခင္းမရိွခဲ့ပါဘူး။
ဒါေၾကာင့္ဘုရင္ၾကီးနဲ႔ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးေတြရဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းဟာအင္မတန္ေကာင္း၊
အင္မတန္လွပခဲ့ရပါေတာ့တယ္။

ဒိန္းမတ္နိုင္ငံရဲ့ျမိဳ႔ေတာ္ ကိုပင္ေဟဂင္မွာရိွတဲ့ ပါလီမန္လႊတ္ေတာ္
ေရွ႔မွာေတာ့ အဲဒီဘုရင္ၾကီး ျမင္းစီးေနတဲ့ ရုပ္ထုၾကီးကို ခန္႔ခန္႔ညားညား
ယေန႔တိုင္ ေတြ႔ျမင္ရမွာပဲျဖစ္ပါေတာ့တယ္။
တိုင္းျပည္ေကာင္းဖို႔ဆိုရင္ အာဏာကိုတြယ္ဖက္မေနပဲ၊ ကိုယ့္တာ၀န္ဘာလဲ
ဆိုတာ ကိုယ္သိတဲ့ ေရွးလူၾကီးေတြမ်ားေျပာပါတယ္။
သူတို႔ေတြေပးဆပ္ခဲ့ၾကလို႔လည္း အခုေတာ့ ကမာၻ႔အလယ္မွာ ငြားငြားစြင့္စြင့္
ဒိန္းမတ္ ျဖစ္ခဲ့ရပါျပီ။

ေျပာခ်င္တာက ဒီလိုဒိန္းမတ္နိုင္ငံလိုမ်ိဳးမွာေတာင္ အမ်ိဳးသမီးေတြမဲေပးခြင့္
လြယ္လြယ္နဲ႔ရခဲ့တာမဟုတ္ပါဘူး။
ကြ်န္ေတာ္တို႔နိုင္ငံမွာ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္ကသူၾကိဳက္တဲ့မိန္းမကို ေတာ္
ေကာက္နိုင္ေနတုန္း ၁၈၈၄ ကထဲက ဒိန္းမတ္အမ်ိဳးသမီးအစည္းအရံုး
(Danish Women's Society) ကေန အမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္ရရိွဖို႔ စတင္
ၾကိဳးစားခဲ့ၾကရတာပါ။
ဒီလိုနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးေတြကို လႈပ္ရွားမႈေတြ၊ ဆႏၵျပပြဲေတြနဲ႔
တိုက္ခဲ့ျပီးမွ ၁၉၁၅ မွာမွ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကိုျပင္ဆင္ေရးဆြဲလို႔
အမ်ိဳးသမီးေတြမဲေပးခြင့္ရရိွလာခဲ့ၾကတာပဲျဖစ္ပါေတာ့တယ္။

ၾကံဳၾကိဳက္လို႔ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံမွာ
"ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ" ကို လိုအပ္တဲ့အခါတိုင္းမွာ ေျပာင္းလဲေရးဆြဲခဲ့
တာေတြ႔ရပါတယ္။
၁၈၄၉၊ ၁၈၆၆၊ ၁၉၁၅၊ ၁၉၂၀၊ ၁၉၅၃ ခုနွစ္ေတြမွာ ၅ၾကိမ္တိတိ ျပင္ဆင္
ေရးဆြဲခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒိန္းမတ္ဘုရင္မျဖစ္ခြင့္

ဒိန္းမတ္နိုင္ငံဟာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သံုးေနတာျဖစ္ျပီး
ဘုရင့္မ်ိဳးဆက္ေတြကိုလည္း အဂၤလန္နိုင္ငံလိုပဲ ဆက္လက္ထားရိွတယ္
ဆိုတာသိၾကျပီးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
အေရးၾကီးတဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာေတြမရိွေတာ့တဲ့ စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္
လို႔ေျပာလို႔ရမွာပါ။
ဒိန္းမတ္နိုင္ငံရဲ့ "ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ" ကို ၅ၾကိမ္ျပင္ဆင္ေရးဆြဲခဲ့ဘူး
တာမွာ
၁၈၄၉ ကေတာ့ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကေန ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို
ေျပာင္းလဲတာျဖစ္ျပီၤး
၁၉၁၅ ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဆႏၵမဲေပးခြင့္အတြက္ျဖစ္ေၾကာင္း
အထက္မွာေဖၚျပျပီးေပမယ့္ က်န္ ၂ၾကိမ္ကိုေတာ့ ေဆာင္းပါးနဲ႔မသက္ဆိုင္
လို႔ေရးသားမေနေတာ့ပဲ ၁၉၅၃ မွာျပင္ဆင္ေရးဆြဲရျခင္းအေၾကာင္းအက်ဥ္း
ေတာ့ေဖၚျပခ်င္ပါတယ္။

ဒိန္းမတ္နိုင္ငံရဲ့ "ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ" ကို ၁၉၂၀ မွာျပင္ဆင္ေရးဆြဲျပီး
သည္အထိ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးက ထီးနန္းေမြကိုဆက္ခံလို႔မရပါဘူး။
န၀မေျမာက္ ဖရက္ဒရစ္ဘုရင္(၁၈၉၉-၁၉၇၂) မွာ ထီးနန္းေမြလႊဲေပးစရာ
သားရတနာ မထြန္းကားခဲ့ပါဘူး။
သမီးျဖစ္တဲ့ မင္းသမီးမာဂရက္(Margrethe)ပဲရိွပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ၁၉၅၃ မွာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကိုျပင္ဆင္ေရးဆြဲလို႔
၁၉၇၂ မွာ မင္းသမီးမာဂရက္ဟာဒိန္းမတ္နိုင္ငံရဲ့ဘုရင္မျဖစ္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။
သူမဟာ ၁၉၆၇ မွာ ျပင္သစ္လူမ်ိဳးနဲ႔လက္ထပ္ခဲ့ပါတယ္။
သား ၂ေယာက္ရိွပါတယ္။
သားၾကီးအိမ္ေရွ႔စံက australia သူျဖစ္တဲ့
ကြ်န္ေတာ္တို႔ျမန္မာျပည္ကိုအလည္လာသြားတဲ့ အိမ္ေရွ႔မင္းသမီးမာရီ(Mary)
ကိုလက္ထပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

အမ္မလီမွသည္...

အမ္မလီ(Emily Davison1872–1913) ကေတာ့ ေနမ၀င္အင္ပါယာလို႔
ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့တဲ့ ဂရိတ္ျဗိတိန္ ေခၚ အဂၤလန္နိုင္ငံသမိုင္းမွာ ထင္ရွားတဲ့
အမ်ိုးသမီးေတြမဲေပးခြင့္ရရိွေရးကို လႈပ္ရွားေခါင္းေဆာင္ခဲ့သူအမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး
ပဲျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးထုမဲေပးခြင့္ရဖို႔အတြက္ အဂၤလန္သမိုင္းမွာလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြ
ေတာ္ေတာ္ခက္ခက္ခဲခဲ တိုက္ယူခဲ့ၾကရတာျဖစ္ပါတယ္။

၁၉ရာစုေနွာင္းပိုင္းမွာနဲ႔ ၂၀ရာစုအေစာပိုင္းေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးလႈပ္ရွားမႈေတြ
ျပင္းထန္ခဲ့ပါတယ္။
Suffragettes ေတြဟာ အဲဒီကာလ အဂၤလန္မွာရိွတဲ့
Women's Social and Political Union (WSPU) ရဲ့ အဖြဲ႔၀င္ေတြျဖစ္ၾကျပီး
အမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္ရေရးကို အထူးတိုက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အဲဒီေခတ္ အဂၤလန္အစိုးရကလည္း Suffragettes အမ်ိဳးသမီးေတြကို ျပင္းျပင္း
ထန္ထန္နွိပ္ကြပ္ခဲ့ပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီးအခ်ိဳ႕ ယံုၾကည္ရာအတြက္ မိသားစုဘ၀ေတြပ်က္သည္အထိေပးဆပ္
လႈပ္ရွားခဲ့ရတာေတြရိွပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ျခင္းခံခဲ့ရတယ္။
ေထာင္ထဲမွာ ဆက္လို႔အစာငတ္ခံတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကျပန္ပါတယ္။
အမ္မလီ ကေတာ့"အမ်ိဳးသမီးေတြ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႔တန္းတူ ဆႏၵမဲေပးခြင့္ရေရး"
ဆိုတဲ့ သူမရဲ့ယံုၾကည္ရာတစ္ခုအတြက္ အသက္ကိုေတာင္စေတးသြားရပါတယ္။

အဲဒီေန႔(4 June 1913)ကေတာ့ အမ္မလီဟာ သူတို႔ရဲ့ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို
အဂၤလန္ဘုရင္ ပဥၥမေျမာက္ေဂ်ာ့ဘုရင္ပိုျပီး အာရံုစိုက္လာေစဖို႔
Epsom Derby ျမင္းျပိဳင္ပြဲကိုသြားခဲ့ၾကတာပါ။
ျမင္းျပိဳင္ကြင္းမွာေတာ့လူေတြၾကိတ္ၾကိတ္တိုးေနပါျပီ
ေနာက္ေယာင္ခံလိုက္ေနတဲ့ ရဲစံုေထာက္ေတြကို မ်က္ေျချဖတ္ရင္း
ဘုရင့္ရဲ့ျမင္းျပိဳင္ပြဲ၀င္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့
ဘယ္သူမွထင္မထားတဲ့ လႈပ္ရွားမႈကို လုပ္လိုက္ပါေတာ့တယ္။
ရုတ္တရက္ ျမင္းေတြေျပးေနရာ ျပိဳင္လမ္းေၾကာင္းေပၚတက္လို႔ ဘုရင့္ရဲ့ျမင္း
ဒုန္းစိုင္းလာေနတဲ့ ေျပးလမ္းေရွ႔မွာပိတ္လို႔ ရပ္ကာလက္ကိုေ၀ွ႔ရမ္းလိုက္ေတာ့
တာပါပဲ။

ဘုရင့္ရဲ့ျမင္းဟာအရိွန္အရမ္းျမန္ေနျပီျဖစ္လို႔ အမ္မလီကိုဘယ္လိုမွမေရွာင္နိုင္
ေတာ့ပဲ ၀င္တိုက္မိျပီး ဘုရင့္ျမင္းစီးတဲ့ ေဂ်ာ္ကီဟာလည္း ျမင္းေပၚက လြင့္ထြက္
သြားရပါေတာ့တယ္။ ၂ဦးလံုးေဆးရံုေရာက္ခဲ့ျပီး
အမ္မလီဟာအဲဒီဒဏ္ရာနဲ႔ပဲေသဆံုးခဲ့ရပါတယ္။
အမ္မလီရဲ့က်ဆံုးမႈဟာ ကမာၻအရပ္ရပ္က အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးတိုက္ပြဲေတြ
အတြက္ က်ယ္ေလာင္တဲ့တိုက္ပြဲေခၚသံျဖစ္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။

သူတို႔ေတြေပးဆပ္ခဲ့မႈေတြေၾကာင့္ အဂၤလန္နဲ႔အိုင္ယာလန္မွာ ၁၉၂၈
က်ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမဲေပးခြင့္ရခဲ့ပါေတာ့တယ္။

ပိုးမီ ဆီသို႔..

ဒီလိုနည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ ကမာၻအရပ္ရပ္နဲ႔ျမန္မာျပည္မွာပါ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကရတဲ့
အမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္ဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႔နိုင္ငံမွာေတာ့ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္
က်ေနစဥ္ျဖစ္တဲ့ ၁၉၃၅ ကထဲကရရိွခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုအသက္ေသြးေခြ်းေတြနဲ႔ ရယူခဲ့ရတဲ့ မဲေပးခြင့္ေတြကို ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္
ပြဲတုန္းကလည္း ျမန္မာျပည္သူေတြ ထိုက္ထိုက္တန္တန္အသံုးခ်နိုင္ခဲ့ပါျပီ။
ျပည္တြင္းကျမန္မာျပည္သူေတြ၊ စကၤာပူကျမန္မာနိုင္ငံသားေတြ နဲ႔
မဲေပးခြင့္ရခဲ့ၾကတဲ့သူတိုင္းဟာ
အင္မတန္မွေလးစားဂုဏ္ယူစရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ မဲေပးခြင့္နဲ႔
ျပည္သူ႔အစိုးရကိုတင္ေျမွာက္နိုင္ခဲ့ၾကပါျပီ။

အခ်ဳပ္ဆိုရရင္ျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္တို႔နိုင္ငံကလည္း ပစ္ထားျခင္းခံရတာနွစ္ေပါင္း
မ်ားစြာၾကာခဲ့တဲ့အျပင္ နိုင္ငံသယံဇာတေတြပါ ကိုယ္က်ိဳးေတြအတြက္
ဆံုးရံႈးခဲ့ရျပီးျပီမို႔..
လာဘ္မစား၊ ျပည္သူ႔ဘဏၰာ၊သယံဇာတကိုယ္က်ိဳးမသံုးပဲ နိင္ငံနဲ႔ျပည္သူ႔
အတြက္အလုပ္လုပ္ေပးမယ့္အစိုးရကိုရရံုေလးရိွေသးတာေၾကာင့္ ..
အမ္မလီ တို႔အသက္ေပးၾကိဳးပမ္းခဲ့တဲ့ မဲေပးခြင့္ကို ပိုးမီ တို႔လို အက်ိဳးရိွရိွ
အသံုးခ်ေစလိုပါေၾကာင္း ဒီေဆာင္းပါးနဲ႔အတူႏိႈးေဆာ္လိုက္ရပါတယ္ခင္ဗ်ား။

(Fb post, March,2017)